झापा जिल्लाको संक्षिप्त परिचय

झापा जिल्ला प्रदेश १ मा पर्ने अत्यधिक उर्वर तथा घना वस्ती भएको जिल्ला हो। यसको उत्तरी भाग पहाडी पर्वतमालाले सजिएको छ भने अतिरिक्त सम्पूर्ण भूभाग तराई पर्दछ । विसं २०६८ सालको जनगणना अनुसार यहाँको जनसङ्ख्या ८१,२६५० रहेको छ। यो जिल्लाको क्षेत्रफल १६०६ बर्ग कि.मी. रहेको छ । यो जिल्लाको पूर्वमा मेची नदीले भारतको पश्चिम बङ्गालसँग सिमाना छुट्याएको तथा यस जिल्लाको दक्षिणमा भारतको बिहार रहेको छ। उत्तरमा इलाम, पश्चिममा मोरङ जिल्ला रहेका छन् । यस जिल्लामा ७ गाउँपालिका, ८ नगरपालिकाहरू, ७ संसदीय निर्वाचन क्षेत्रहरू, १७ इलाकाहरू, एवं १९३४ वस्तीहरू रहेका छन्। मानव विकास समग्र सूचकाङ्कमा तेस्रो स्थानमा रहेको यस जिल्लाको सदरमुकाम चन्द्रगढी हो, जुन पूर्व पश्चिम राजमार्गको बिर्तामोडबाट १३ कि.मी. दक्षिणमा पर्दछ । नेपालको सबभन्दा होचो भू-भाग केचनाकवल -५८ मी. र नेपालको दोस्रो लामो पक्की पुल कन्काई (७०२ मी.) कुनै समय नेपालकै लामो पक्की पूल पनि यसै जिल्लामा पर्दछ। देशको केन्द्रीय राजनीतिमा मुख्य भूमिका खेल्दै आएको झापा जिल्ला खाद्यान्न उत्पादनको लागि पनि महत्त्वपूर्ण जिल्ला हो। यहाँका प्रमुख व्यापारिक सहरहरू बिर्तामोड नगरपालिका, दमक नगरपालिका र काकरभिट्टा हुन् । यस जिल्लाका प्रसिद्ध पर्यटकीय एवं तीर्थस्थलहरूमा कन्काई धाम कोटीहोम, अर्जुनधारा,जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र, किच्चक वध, केचनाकवल, सतासीधाम, धनुषकोटी धामआदि पर्दछन् । झापाका प्रमुख नदी भनेर कनकाई नदी, बिरिङ नदी, रतुवा नदी मावा नदी, र मेची नदीलाई जानिन्छ । 

Jhapa is the easternmost district of Nepal and lies in the fertile Terai plains. It is part of the Outer Terai. Jhapa borders with Ilam in the north, Morang in the west, the Indian state of Bihar in the south and the Indian state of West Bengal to the southeast and east. Geographically, it covers an area of 1,606 km² (620 sq mi) and lies on 87º39’ east to 88º12’ east longitude and 26º20’ north to 26º50’ north latitude.

जिल्लाको नामाकरणः 

पहिले झापा जिल्लाको सम्पूर्ण प्रशासनिक कार्य मोरङ गोश्वाराले हेर्ने गर्दथ्यो। पछि उक्त मोरङ गोश्वारा हालको कुमरखोद गाविस अन्तरगत पर्ने झापा गाउँमा सारियो जुन गाउँ हाल पनि कुमरखोद गाविसमा झापा बजार नामले चिनिन्छ। तसर्थ त्यस झापा गाउँको नामबाटै कालान्तरमा यस ठाउँ (जिल्ला)को नाम झापा रहन पुग्यो। झापा जिल्लाका आदिवासी जाति राजवंशीहरूको राजवंशी भाषामा झापाको अर्थ ढकनी वा विर्को भन्ने अर्थ लाग्ने र शताब्दीऔं देखि वन जंगलबाट ढाकिएको वा छोपिएको हुँदा यस ठाउँको नाम झापा रहन गएको भन्ने भनाई रहिआएको छ।

भौगोलिक विभाजन

• अक्षांश:- २६.२०" देखि २६.५०" उत्तर
• देशान्तर:- ८७.३९" देखि ८८.१२" पूर्व
• सिमाना:- पूर्व पश्चिम बङ्गाल (भारत), पश्चिम मोरङ जिल्ला, उत्तर इलाम जिल्ला, दक्षिण बिहार, भारत
• क्षेत्रफल:- १,६०६ वर्ग कि.मि.
• औषत लम्वाई:- लगभग ४६ कि.मि. (पूर्व पश्चिम)
• औषत चौडाई:- लगभग २९ कि.मि. (उत्तर दक्षिण)
• उचाई:- समुद्री सतहदेखि करिब ५८ मिटरदेखि ५०० मिटरसम्म रहेको छ।

Jhapa receives 250 to 300 cm of rainfall a year, and mostly during the monsoon season in the summer, and its hilly northern area receives more rainfall than the south. The maximum temperature is recorded 42 °C in summer and 10 °C in winter. The lowest elevation point is 58 meter which is the lowest land of Nepal and highest elevation point is 500 meter from mean sea level of the district.

Climate Zone	Elevation Range	% of Area
Lower Tropical	below 300 meters (1,000 ft)	98.8%
Upper Tropical	300 to 1,000 meters 1,000 to 3,300 ft.	1.2%

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

पृथ्वीनारायण शाहको शासन काल पूर्व मोरङ र झापा लिम्बुवान राज्यमा पर्द थियो र त्यसबेला लिम्बुवान खेबाङ वंशी राजा बुद्धिकर्ण राय खेवाङको शासन थियो। सन् १७७३ मा अभिमान सिंह बस्नेत र सरदार सारथी भण्डारीको नेतृत्वमा आएको फौजले आक्रमण गरी मोरङ पनि कब्जा गरे । सन् १७७४ मा आक्रमण गरी विजयपुरलाई पनि कब्जामा लिए। अभिमान सिंह बस्नेतको नेतृत्वको फौजले पल्लो किराँत लिम्बुवानको उत्तरी सिमाना र पूर्व तमोर नदीसम्म अधिकार जमायो र लिम्बुवानका लिम्बुहरु र गोर्खाली बिच सम्झौता गरी नेपाल एकिकरणमा समाहित भएकाले पृथ्वीनारायण शाहको समयमा नेपालको सिमाना पूर्वी पहाडतर्फ सिंहलिला पहाडसम्म र मैदानतर्फ कन्काई नदी क्षेत्रसम्म फैलियो। सन् १७८३ मा अर्थात् रणबहादुर शाहको शासनकालमा नेपालको सिमाना पश्चिमतर्फ कुमाउँ, गढवाल र पूर्वतर्फ टिष्टा नदीसम्म पुगेको थियो। तर सन् १८१४ मा अङ्ग्रेजले बिराटनगर र रङ्गेलीबीच पर्ने 'धनपुर' भन्ने स्थान र झापा बजार हाल कुमरखोद गाविसमा आक्रमण गरी आफ्नो कब्जामा लियो। बाध्यताबस १८१६ मार्च ४ मा सुगौली सन्धिमा हस्ताक्षर गर्न नेपाल बाध्य भयो र मेची नदी सदाको लागि पूर्वी अन्तर्राष्ट्रिय सिमाना हुन पुग्यो।

हावापानी

यस जिल्लामा मनसुनी हावा पानी ( अर्ध उष्ण र उष्ण हावा पानी पनि भनिन्छ ) पाइन्छ। गृष्मकालमा यहाँको तापक्रम ३२ डिग्री सेल्सियस देखि ३५ डिग्री सेल्सियससम्म पुग्दछ भने शीतकालमा १५ देखि १० डिग्री सेल्सियससम्म ओर्लिन्छ। कुनै वर्ष अधिकतम तापक्रम ४२ डिग्री सेल्सियस सम्म पुगेको र न्यून्तम तापक्रम ८ डिग्री सेल्सियससम्म झरेको पाइन्छ। वर्षा ऋतुमा हिन्द महासागरको बङ्गालको खाडीबाट आउने मनसुनी हावाबाट यहाँ २७१.७५ मिलि मीटरसम्म वर्षा हुने गरेको पाइन्छ। यहाँको हावापानी ज्यादै उष्ण र शुष्क हुने हुँदा स्वास्थ्यका लागि उपयोगी नभएपनि कृषि कार्यका लागि उपयोगी मानिन्छ। 

जिल्लाको प्राकृतिक विभाजन

उत्तर तर्फको भिरालो प्रदेश वा भावर प्रदेश

जिल्लाको उत्तरी भागमा चुरे क्षेत्रबाट वग्ने नदी र खोलानालाहरूले वगाएर ल्याएको वलौटे माटो पाइन्छ। जसलाई भावर क्षेत्र पनि भनिन्छ। उक्त क्षेत्रमा बाहुनडाँगी, शान्तिनगर, बुधबारे खुदुनावारी, सुरुङ्गा, सतासीधाम, धरमपुर, तोपगाछी र लखनपुर गाविस तथा दमक नगरपालिकाहरू पर्दछन्। यस प्रदेशमा औषत न्युनतम तापक्रम ५.७ डिग्री सेल्सियस मंसीर तथा पौष महिनामा र सबै भन्दा वढी औषत तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियस जेष्ठ तथा असार महिनामा हुन्छ।

दक्षिणको तराई प्रदेश

भावर प्रदेशमा आएर सुकेका नदीहरूले यहाँका तटवर्ती जग्गालाई सिञ्चित गरेको छ। यस भेगको माटो मलिलो छ र यो प्रदेशले ६५ प्रतिशत भूभाग ओगटेको पाइन्छ। नेपालको सबै भन्दा होचो भूभाग केचनाकवल समेत यसै क्षेत्रमा पर्दछ। यहाँको तापक्रम मध्यम पाइन्छ जहाँ वढीमा ४० डिग्री सेल्सियस र घटीमा ०.० डिग्री सेल्सियस हुन्छ। पूर्वबाट आउने मनसुनी हावा महाभारत पर्वत शृङ्खलामा ठक्कर खाएर यहाँ मनसुनी वर्षा हुन्छ। सबै भन्द बढी वर्षा असार श्रावण र भाद्र महिना र कम वर्षा मंसिर महिनामा हुन्छ। यहाँ वर्ष भरीमा औषत २७१.७५ मिलिमिटर वर्षा हुन्छ। मेची, निन्दा, बिरिङ, कन्काई, रतुवा र मावा यस जिल्लाका प्रमुख नदीनालाहरू हुन। मेची नदी नेपालको पूर्वी सीमाना पनि हो भने मावा खोला यस जिल्लाको पश्चिम सिमाना रहेको छ। धार्मिक महत्त्व समेत भएको जिल्लाको सबै भन्दा ठूलो कन्काई नदी जिल्लाको बिच भागबाट बगेको छ। प्रायः सबै नदी नालाहरूको उद्गम स्थल महाभारत पर्वत शृङ्खला रहेको छ। ती नदीनालाहरू जिल्लाको धेरै भू-भाग सिंचित गर्दै भारतको बिहार राज्य तर्फ बग्दै गएका छन्।

झापाका पर्यटकीय र धार्मिकस्थलहरू

झापा जिल्ला धार्मिक एवं पर्यटकीय क्षेत्रको एउटा धनी जिल्ला हो । झापा जिल्लाका प्रसिद्ध पर्यटकीय एवं धार्मिकस्थलहरू निम्न रहेका छन् ।

कनकाई धाम कोटीहोम

मुख्य लेख: कनकाई धाम कोटीहोम

कनकाई धाम कोटीहोम पर्यटकीय र धार्मिक दुवै ढङ्गले पूर्ण भएको धार्मिक थलो हो। झापा जिल्लाको सम्भवत बिचबाट कनकाई नदी बगेकी छन । यसैको कीनारामा रहेको यस स्थानमा माघ महीनाको एक दुई र तीन गते ठुलो मेला लाग्ने गर्दछ । यस अतिरिक्त पनि बाह्रै महीना यहाँ विभिन्न ठाऊँबाट आउने मानिसहरूको भीड लाग्ने गर्दछ । यस्तै अर्को बिर्तामोडदेखि उत्तरमा रहेको अर्जुनधाराधाम धार्मिक दृष्टिले झापाकै सबै भन्दा प्रसिद्ध स्थलको रूपमा रहेको छ । यहाँ बाला चतुर्दशी,एवं अन्य विशेष पर्वमा मानिसको ठुलो भीड लाग्ने गर्दछ यहाँ चारकुने एउटा पोखरी छ जसको बिचमा अर्जुनले गाइलाई पनि ख्वाएको मूर्ति स्थापना गरिएको छ यस पोखारीमा बाह्रै महीना पानी बगिरहन्छ।

सतासीधाम

मुख्य लेख: सतासीधाम

सतासीधाम झापा जिल्लाको शिवसताक्षी नगरपालिका रहेको धार्मिक दृष्टिले अत्यन्त महत्त्वपूर्ण स्थलो हो । किम्बदन्ति अनुसार पार्वतीले उनको विवाह भगवान विष्णुसँग गरिदिन आँटेपछि भागेर लुकेको ठाउँ भनी सतासीधामलाई चिन्ने गरिन्छ ।झीलझीले बजारबाट करिब ४ कि. मी. उत्तर चुरेपहाडको फेदीमा इलामको सिमानासँग जोडिएको यस स्थानमा रहेका प्राकृतिक मूर्तिका स्वरुपहरू,भित्तामा रहेका गाईका थुन आकारका प्रतीकहरू, सतासी खोलाको एक स्थानको बीच भागमा करिब २० मिटरभित्र मात्र निस्कने गन्धक – पानी, फेदीमा रहेका अन्य मूर्तिहरूले पनि यो स्थान धार्मिक र प्राकृतिक दृष्टिले रोमाञ्चकारी रहेको छ । सतासीधाममा प्रत्येक वर्ष बालाचतुर्दशीको दिन शतबीज छर्नको निम्ति दर्शनार्थीहरूको घुँइचों लाग्ने गर्दछ ।

जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र

मुख्य लेख: जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र

जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र झापाको कनकाई नगरपालिकामा रहेको एउटा पर्यटकीय स्थल हो । यहाँ झापा मोरङ इलाम आदि विभिन्न स्थानबाट आउने मानिसहरूको भीड लागि रहन्छ । जामुनखाडी सामुदायिक वनको केही भूभागलाई सिमसार क्षेत्र घोषणा गरी पर्यटकीय क्षेत्रको रूपमा विकास गर्न सुरु गरिएको थियो । विश्वमै लोप हुदै गईरहेको अजिङ्गर यहाँको आकर्षण हो । यस अतिरिक्त अनेक वन्य जन्तुहरूले यहाँको शोभा बढाएका छन् । यहाँ पर्यटकलाई आकर्षित गर्न झोलुङ्गे पुल नौका बिहार एवं आराम गर्न ठाऊँ ठाऊँमा चौतारोहरूको निर्माण गरिएको छ ।

किच्चक वध

मुख्य लेख: किच्चक वध

किचकवध भन्ने ठाउँ पृथ्वीनगर गाविसमा मेची र देउनियाँ खोलाको संगममा पर्दछ । यस ठाउँलाई ऐतिहासिक धार्मिकस्थलको रूपमा लिइन्छ । महाभारतको कथाअनुसार पाण्डवहरू मत्स्यदेशका राजा विराटको दरवारमा गुप्तबास बसेको अवस्थामा विराटका साला एवं मत्स्यदेशको सेनापति किच्चकले द्रौपदीमाथि कुदृष्टि गर्यो । भीमसेनले यो कुरा चाल पाए र किच्चकको वध गरे । त्यही भीमसेनले कीचकको वध गरेको ठाउँलाई कीचकवध भनिएको हो भन्ने भनाइ छ ।

केचनाकवल

मुख्य लेख: केचनाकवल

केचनाकवल झापा जिल्लामा रहेको केचना गा.वि.स.मा पर्ने केचनकवल नेपालको सबैभन्दा होचो ठाउँ भएकोले यो पर्यटकीय दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण स्थल रहेको छ । यो समुद्री सतहबाट ५८ मी. उचाइमा रहेको छ । यस क्षेत्रमा ४ बिघा जमीन ऐलानी भएको र अत्यन्त होचो भएको कारण वर्षायाममा पानी जमेर दलदलम परिणत हुने भएकोले हिउँदमा मात्र आधारस्तम्भमा पुग्न सकिन्छ । यो ठाउँ नेपाल भारत सिमानाबाट करिब ५०० मिटर दूरीमा पर्दछ ।

विराट पोखर

मुख्य लेख: विराट पोखर

अनारमनी विर्ताबजार दक्षिण सैनिकमोडदेखि चारपाने गाविस क्षेत्रको माथिल्लो भागसम्ममा रहेका करिब सातवटा पोखरी रहेको क्षेत्रलाई महाभारतकालीन कथासँग जोडेर स्थानीय बासिन्दाहरू विराटपोखर भन्ने गर्दछन ।

समयगढ

मुख्य लेख: समयगढ

समयगढ त्रिगर्त नरेश सुशर्माले महाभारत कालमा राज्य गर्दा बनाएका गढहरु हाल तोपगाछी गाविस मा रहेको छ । यसलाई स्थानीय बासिन्दाहरु सेमेगढ पनि भन्ने गर्दछन् ।

चिल्लागढ

मुख्य लेख: चिल्लागढ

चिल्लागढ कन्काई माईको किनारामा अवस्थित चिल्लागढ पोखरीको ऐतिहासिकता अझै प्रष्ट भएको छैन तर त्यसमा किरातहरूले आफ्नो पवित्र धार्मिकस्थल भनी पूजाआजा गर्ने गरेका छन् ।

चन्द्रगढ

मुख्य लेख: चन्द्रगढ

चन्द्रगढ चन्द्रगढी गाविस को वडा न. २ मा ६२ बिगाहा जमीनमा श्री ३ चन्द्र शमशेर आई सैनिक किल्ला कायम गरी भौतिक रूपमा गढ निर्माण गरी सानो भवन, सिसाको इनार समेत निर्माण गरिएकोमा हाल उक्त इनार भग्नावशेष को रूपमा पाइन्छ । हाल उक्त स्थानमा गौशाला र लक्ष्मी नारायण मन्दिरको निर्माण गर्ने र आवधिक योजना निर्माण गरी पर्यटकीय स्थल निर्माण गर्ने कार्यमा स्थानीय जनता, गाविस र धार्मिक तथा सामाजिक संघसस्था लागिपरेको पाइन्छ । यही चन्द्रगढको नामबाट झापा जिल्लाको सदरमुकामको नाम चन्द्रगढी रहन गएको पाइन्छ।

कृष्ण थुम्की

मुख्य लेख: कृष्ण थुम्की

कृष्ण थुम्की झापा जिल्लाको बाहुनडाँगी गाविस अनतर्गत पर्ने एक धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थल हो ।

धनुषकोटी धाम

मुख्य लेख: धनुषकोटी धाम

धनुषकोटी धाम झापा जिल्लाको कन्काई नगरपालिकाको सुरुङ्गा बजारदेखी ३ कि.मी उत्तरमा रहेको धार्मिक स्थल हो ।

दोमुखा

मुख्य लेख: दोमुखा

दोमुखा झापा जिल्लाको कन्काई नदीकोको किनारमा रहेको एउटा पर्यटकीय क्षेत्र हो ।

जिल्लाका प्रमुख नदीनालाहरू

मावा नदी

मुख्य लेख: मावा नदी

मावा नदी झापा जिल्ला र मोरङ जिल्लाको सीमा नदीका रूपमा रहेको झापाको पश्चिम सीमा भई वग्ने मावा नदीको उद्गम स्थल इलाम जिल्ला हो। यो महाभारत पर्वत शृङ्खलाबाट निस्किएको हुँदा यहाँ वर्ष भरी नै पानी बगिरहन्छ। यस नदीबाट वर्षायाममा सिंचाई सुविधा उपयोग गरेको खण्डमा झापा जिल्लाको दमक, लखनपुर, लगायत मोरङ जिल्लाका किसानहरूले पनि फाइदा लिन सक्छन।

रतुवा नदी

मुख्य लेख: रतुवा नदी

रतुवा नदी दमक नगरपालिकाको पूर्वी भाग हुँदै मावा नदीमा मिसिने यस नदीको उपजलाधार १२,४२२ हेक्टर रहेको छ। भू-क्षयको दृष्टिले उपजलाधार क्षेत्र मध्ये जिल्लाको तेस्रो स्थानमा रहेकोले यस रतुवा नदीमा वर्षायाममा आउने बाढीबाट दमक नगरपालिका, लखनपुर, कोहवरा गाविसको आवादी जग्गा र बसोबास क्षेत्रलाई हरेक वर्ष क्षति पुर्‍याई रहेको छ। सिंचाईको सुविधाबाट वञ्चित यस भेगमा रतुवा नदीको वर्षाको पानीलाई उपयोग गर्न सकेमा भरमगदुर फाइदा लिन सकिन्छ। रतुवा नदी र मावा नदीलाई दमक नगरपालिका र लखनपुर, कोहवरा गाविसको दुःख पनि भनिन्छ।

बिरिङ नदी

मुख्य लेख: बिरिङ नदी

बिरिङ नदी इलाम जिल्ला उद्गमन स्थल रहेको बिरिङ नदी खुदुनावारी, बुधबारे, अर्जुनधारा, घैलाडुब्बा, सुरुङ्गा, डांगीवारी, चकचकी र राजगढ गाविस हुँदै भारत प्रवेश गर्दछ। २०,१५० हेक्टर उपजलाधार क्षेत्रफल रहेको यस नदी भू-क्षयको दृष्टिले प्राथमिकताको क्रम अनुसार चौथो नम्बरमा आउने र वर्षाको बाढी तथा कटानका कारणले बिरिङ नदी यस क्षेत्रको अभिषाप बन्न पुगेको छ।

मेची नदी

मुख्य लेख: मेची नदी

मेची नदी नेपालको पूर्वी सिमाना भई बग्ने मेची नदी पाँचथर जिल्लाको सिंगलिला (फालेलुङ्ग डाँडा)बाट उत्पत्ति भई पाँचथर, इलाम, झापा हुँदै भारत प्रवेश गर्दछ। निन्दा, हडिया, देवनिया आदि सहायक नदी रहेको यस नदीमा बाढी पहिरो भू-क्षय र नदी कटानको गम्भिर समस्या उत्पन्न भएको छ। नेपाल र भारतको सिमानाको रूपमा रहेको यस नदीले आफ्नो धार वर्षेनी परिवर्तन गरिरहने हुँदा देशको सिमानामा पनि विवाद आइरहने अर्को समस्याको रूपमा पनि यसलाई लिइएको छ।

कनकाई नदी

कनकाई नदी झापा जिल्लालाई पूर्व र पश्चिम करिब दुई बराबरी भागमा बाँडेको यस नदीको उद्गम स्थल इलाम जिल्ला हो। माई, देउमाई, जोगमाई र पुवामाई मिली जिल्लाको सबैभन्दा ठूलो नदीको रूपमा परिचित यस कनकाई नदीको उपजलाधार क्षेत्र १७,९६४ हेक्टर रहेको छ। भू-क्षयको दृष्टिले जिल्लाको पाँचौं क्रममा आउने र धार्मिक रूपले आफ्नो बेग्लै पहिचान बोकेको नदीको रूपमा यसलाई लिइन्छ। यस नदीबाट बैज्ञानिक ढङ्गबाट नहर निकाली ६,००० हेक्टर जमीनमा नियमित रूपमा सिचाई सुविधा उपलब्ध गराइएको छ। देशकै सबैभन्दा लामो पक्की पुल (७०२ मिटर) यसै नदीको अर्को विशेषता हो।

झापाका आर्थिक व्यवसायहरू

झापा जिल्लामा अर्थिक व्यवसायका रूपमा अनेकौ व्यवसायहरू रहेका छन् । यहाँका अधिकांश व्यक्तिहरू कृषि पेसामा आत्म निर्भर रहेका छन् । झापा जिल्ला नेपालकै दोस्रो धान तथा तरकारी उत्पादन गर्ने जिल्ला हो । यहाँका मानिसहरू व्यपार व्यवसायमा पनि उत्तिकै अगाडि रहेका छन् ।यस अतिरिक्त चिया उत्पादन यहाँको मुख्य उत्पादनमा पर्दछ । यहाँ माछा पालन , कुखुरा पालन, बाख्रा पालन, गाई पालन, र अहिले वर्तमान अवस्थामा मौरी पालन मुख्य व्यवसाय पर्दछन ।

प्रमुख जातिहरू

झापा जिल्ला बहुजाति बहुभाषी र विभिन्न संस्कृति तथा रितीरिवाज र परम्परा मान्ने मानिसहरूको बसोबास भएको जिल्ला हो । यहाँका प्रमुख जाति बाहुन, क्षेत्री, लिम्बु, राई, गुरुङ, मगर, तामाङ, कोचे, मेचे, सन्थाल, धिमाल, थारू, ताजपुरिया, राजवंशी, कामी, दमाई र मुसलमान जाति रहेका छन् । जनगणना २०६८ अनुसार यस जिल्लामा ११० जाति र ९० भाषाभाषीका मानिसरू बसोबास गरेको पाइन्छ । हरेक जातिका आ–आफ्नै संस्कृति परम्परा चाडपर्व आदिले गर्दा यो जिल्लामा वर्षभरि नै चाडपर्वले रमाएको हुन्छ ।

राजनीतिक विभाजन

झापा जिल्लालाई ७ वटा संसदीय निर्वाचन क्षेत्र, १७ वटा इलाका, ८ वटा नगरपालिका र ७ गाउँपालिकाहरूमा विभाजन गरिएको छ ।

Municipalities

• Mechinagar Municipality मेचिनगर नगरपालिका

• 

  विर्तामोड

  Bhadrapur Municipality  भद्रपुर नगरपालिका
• Birtamod Municipality विर्तामोड नगरपालिका
• Arjundhara Municipality अर्जनधारा नगरपालिका
• Kankai Municipality कन्काइ नगरपालिका
• Shivasatakshi Municiplity शिवसतासी नगरपालिका
• Gauradaha Municipality गौरदह नगरपालिका
• Damak Municipality दमक नगरपालिका

Rural Municipalities गाउँपालिकाहरू

अर्जुनधारा धाम

• Buddhashanti Rural Municipality बुद्धशान्ती गाउँपालिका
• Haldibari Rural Municipality हल्दीबारी गाउँपालिका
• Kachankawal Rural Municipality केचनाकवल गाउँपालिका
• Barhadashi Rural Municipality बाह्रदशी गाउँपालिका
• Jhapa Rural Municipality झापा गाउँपालिका
• Gauriganj Rural Municipality गौरीगञ्ज गाउँपालिका
• Kamal Rural Municipality कमल गाउँपालिका

दमक बजार

झापा जिल्लाका धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थलहरू

अर्जुनधारा धाम 

• कोटीहोम 

• कन्काई माई 

• कलवलगुडी

कोटिहोम

• केचनकवल

• कृष्ण थुम्की 

• चन्द्रगढ

• चिल्लागढ 

• जामुनखाडी सिमसारक्षेत्र

धनुषकोटि

• दोमुखा 

• धनुषकोटि धाम 

• बाह्रदशी 

• पातालगंगा

• बर्ने चियावगान 

• विराट पोखर 

• किच्चक बध 

• सतासीधाम 

• समयगढ

• सेल्फी डाँडा सुरुङ्गा

झापा जिल्ला
जिल्ला
झापाको मुटु भनेर चिनिने बिर्तामोड सहरको मुक्ति चोक
उपनाम(हरू):  झापा
देश	नेपाल
प्रदेश	प्रदेश नं. १
अवस्थिति	तराई
नगरपालिका गाउँपालिका	८ ७
सदरमुकाम	चन्द्रगढी
क्षेत्रफल
• जम्मा	१,६०६ किमी२  (६२० वर्ग माइल)
उन्नतांश  (अधिकतम)	५०६ मिटर (१,६६० फिट)
जनसङ्ख्या  (राष्ट्रिय जनगणना २०६८)
• जम्मा	८,१२,६५०
• घनत्व	५१०/किमी२ (१,३००/वर्ग माइल)
समय क्षेत्र	युटिसी+५:४५ (नेपालको प्रमाणिक समय)
क्षेत्रीय सङ्केत(हरू)	०२३
मुख्य भाषाहरू	नेपाली, लिम्बू भाषा, राई भाषा, मैथिली, सतार भाषा, ताजपुरिया, राजवंशी
प्रमुख जातिहरू	बाहुन, क्षेत्री, लिम्बु, राई, गुरुङ, मगर, तामाङ, कोचे, मेचे, सतार, थारू, ताजपुरिया, राजवंशी, भुजेल(खवास)